لَا یَسْتَوِی الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَیْرُ أُولِی الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ ۚ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِینَ دَرَجَهً ۚ وَکُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَىٰ ۚ وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا (آیه 95 سوره نساء) (+)
هرگز مؤمنانی که بدون عذر از جهاد بازنشستند با آنان که به مال و جان در راه خدا جهاد کنند یکسان نخواهند بود، خدا مجاهدان (فداکار) به مال و جان را بر بازنشستگان (از جهاد) بلندی و برتری بخشیده و همه (اهل ایمان) را وعده پاداش نیکو فرموده، و خداوند مجاهدان را بر بازنشستگان به اجر و ثوابی بزرگ برتری داده است.
روز نیروی انتظامی
13 مهر به عنوان روز نیروی انتظامی نامگذاری شده است.
از سال 1378 با درخواست نیروی انتظامی و تصویب مقام معظم رهبری، فرمانده کل قوا زمان برگزاری هفته نیروی انتظامی از تیرماه به مهرماه انتقال یافت. قبلاً 27 تیر به مناسبت سالروز تصویب قانون ادغام نیروی انتظامی به نام روز نیروی انتظامی و سپس هفته آخر تیرماه به نام هفته نیروی انتظامی نامگذاری شده بود و در این روز و هفته، مراسم ویژه ای برای بزرگداشت این نهاد انتظامی برگزار میگردید. ولیکن بعد از بررسیها و جمع بندی نظرات و دیدگاهها و پیشنهادهای مختلف مقرر شد هفته نیروی انتظامی در مهر ماه، برگزار شود.
از جمله عللی که برای این امر ذکر شد تعطیلی مدارس و دانشگاهها و آموزشگاهها بود، که طیف عظیم جوانان و نوجوانان کشور را تشکیل می دهند و نیروی انتظامی اصلی ترین برنامه های خود را در ارتباط با این قشر تهیه و تدارک میبیند و با تعطیلات تابستانی امکان ارتباط مناسب و برنامه ریزی مطلوب برای آنها وجود نداشت، دیگر اینکه با توجه به درجه حرارت بالا در فصل تابستان امکان اجرای برنامه های مختلف برای همه اقشار مردم و در همه مناطق کمتر امکانپذیر بود.
تاریخچه تشکیلات پلیس در ایران
قبل از تأسیس نظمیه ی ناصرالدین شاهی، امور انتظامی تهران برعهده ی قراول ها بود که زیر نظر کلانتر تهران خدمت می کردند. اندیشه ی تأسیس نظام نوین ایجاد نظم و امنیت در شهرها و مناطق مختلف کشور یا همان سازمان پلیس در ایران، نخستین بار در دوره ی ناصرالدین شاه قاجار به وجود آمد. شاه در سفر دوم خود به فرنگ، نظم و ترتیب پلیس وین را پسندید و «کنت دومونت فور» ایتالیائی را – که در وین خدمت میکرد – برای ایجاد تشکیلات پلیس در ایران به خدمت گرفت.
نخستین تابلوی شهربانی تهران در روز 16م ذیقعده ی 1295ق، پس از ورود کنت، بر سردر عمارتی واقع در خیابان الماسیه(باب همایون) نصب گردید. بر روی تابلو، عبارت «ادارۀ جلیلۀ پلیس دارالخلافه و احتسابیه» نقش بسته بود که نشان می دهد در ابتدای تأسیس، وظیفه ی شهربانی و شهرداری تهران در یک واحد تمرکز داشته است. مـدتی بعد این اداره به وزارت نظمیه تبدیل شد.
در زمان علاءالدوله، تعدادی مستشار نظامی برای ژاندارمری به خدمت گرفته شد. این گروه با سرپرستی وستداهل، مستشار سوئدی، اصلاحاتی در نظمیه به وجود آورد. مستشاران سوئدی، به آموزش اهمیت زیادی میدادند و آموزشگاه هائی برای آژانها و صاحب منصبان(افسران) در تهران و قزوین به وجود آوردند. همچنین در این دوره، ژاندارمری و پلیس تأمینات(آگاهی) نیز به سبک نوین و به همت مستشاران سوئدی در تهران ایجاد شد.
پس از ورود رضاخان به عرصه ی سیاسی کشور، نظمیه به وزارت جنگ منتقل شد. از دیگر تغییرهای صورت گرفته در این دوره، تغییر رسمی نام نظمیه به شهربانی و تغییر نامهای درجه ها و سازمانها و ادارات تابعه ی نظمیه در دوره ی ریاست سرپاس مختاری است. پلیس ایران در دوره ی پهلوی دوم نیز، از دو قسمت مهم پلیس شهرى(شهربانی) و ژاندارمرى(مرزى و روستائى) تشکیل شده بود.بعد از پیروزى انقلاب، کمیته ی انقلاب اسلامى نیز به عنوان یکى از ارکان مهم حفظ نظم و امنیت و دفاع از ارزشهاى انقلاب در داخل کشور به این مجموعه افزوده شد. در سال 1370، مجلس شوراى اسلامى، با ادغام این سه نیرو در یکدیگر موافقت و تأسیس تشکیلات پلیس واحد را تصویب کرد. اکنون سرواژهی «ناجا» (نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران) معرف پلیس ایران است.
بر اساس قانون جدید، پلیس ایران، جزئى از ستاد نیروهاى مسلح و وابسته به وزارت کشور و در تبعیت از رهبری معظم نظام قرار دارد. در حال حاضر پلیس جدید ایران شامل سه بخش تقریباً مستقل فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقیدتى – سیاسى است.
نگهبان محله
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، به منظور جلب مشارکت مردمی در گسترش امنیت عمومی جامعه، طرح نگهبان محله را پیشنهاد کرد. نگهبانی از مکان های مسکونی، تجاری و خودروهای پارک شده به منظور جلوگیری از دزدی، معرفی افراد مظنون به کلانتری یا پاسگاه محل، گشت زنی در محدوده مأموریتی به منظور پیش گیری از دزدی، همکاری با معتمدان محل هنگام بروز حوادث پیش بینی نشده، زیر نظر قرار دادن افراد ناشناس و هماهنگی با عوامل انتظامی محل برای جلوگیری از شرارت مزاحمان نوامیس و افراد شرور، از جمله وظایف نگهبان محله است.
پلیس 110
مرکز پلیس 110، برای تحقق شعار پلیس پاسخ گو و با هدف تحکیم امنیت عمومی و تلاش برای پایداری آن، در سال 1379 راه اندازی شد. این مرکز بر آن است تا با افزایش تحرک و سرعت عمل، به نیازهای فوری مردم پاسخ دهد تا با حضور به موقع در صحنه ها و ناامن کردن کشور برای مجرمان، رضایت عمومی جامعه را فراهم آورد. از اهداف ایجاد مرکز فوریت های پلیسی 110 می توان به سرعت بخشیدن در برقراری ارتباط مردم با پلیس و کاهش چرخه کاری آنان در مراجعه به کلانتری ها و هنگام ضرورت اشاره کرد. 110، خدمات رسانی مشاوره ای و پاسخ گویی به پرسش های پلیسی مردم را نیز از وظایف خود می داند.
تلفن 197
تلفن گویا، آسان ترین راه ارتباطی مردم با دفتر نظارت همگانی در خبررسانی است. نیروی انتظامی در گامی جدید و در راستای تکمیل طرح مرکز فوریت های پلیسی 110 و اجرای وظیفه قانونی خود، دفتر نظارت همگانی را تأسیس کرد. این دفتر که با هدف جامعه محوری و اعتمادسازی عمومی راه اندازی شده است، در حال حاضر با شماره تلفن 197 در تمامی اوقات به دو صورت اپراتور زنده و تلفن گویا، آماده دریافت دیدگاه های مردم در قالب انتقاد، پیشنهاد، شکایت و قدردانی از عملکرد کارکنان واحدهای گوناگون نیروهای انتظامی است.
از اهداف مهم راه اندازی این مرکز، می توان به پیش گیری از جرایم و تخلفات کارکنان در سطح جامعه و ناجا، دست یابی به افکار عمومی برای کنترل بازخوردهای اجتماعی مأموریت های ناجا و ایجاد جوّ روانی بر ضد کارکنان متخلف و مجرم در درون سازمان اشاره کرد.
مراکز مشاوره در معاونت اجتماعی ناجا
مراکز مشاوره در معاونت اجتماعی ناجا، در راستای نگرش جامعه محوری پلیس و لزوم افزایش ارتباط صمیمانه و هم دلی پلیس و مردم، برای پیش گیری از بروز ناهنجاری های اجتماعی و شناسایی ریشه ها و زمینه های رفتارهای ناهنجار در سال 1379 راه اندازی شد. آگاه سازی جامعه برای افزایش توان مقابله با مشکلات اجتماعی و پیش گیری از آنها و ایجاد فرهنگ مشاوره در بحران های زندگی، از اهداف مهم این مراکز به شمار می آید. فعالیت بخش مشاوره روان شناختی این مرکز در زمینه روان درمانی، خانواده درمانی، مشاوره فردی و… است. بخش مشاوره انتظامی این مرکز نیز مجموعه ای از خدمات مربوط به مشاوره نظام وظیفه عمومی، امور حقوقی، صدور گذرنامه و دیگر امور انتظامی را در اختیار مراجعان می گذارد.
نیروى انتظامى و تعامل با مردم
همبستگى، انسجام ملى و عمومى و نیز آرامش گسترده، حاصل وجود نظام عقیدتى مسلّط در جامعه است. هر قدر نیروى انتظامى بتواند با این نظام، صادقانه مرتبط شود، با آن احساس همدلى کند و خود را متعلق به آن بداند، اعتماد عمومى را بیشتر به خود جلب خواهد کرد.
نیروى انتظامى باید در این راستا، به وضعیتى خاص برسد؛ یعنى در عین حفظ استقلال، فاصله بسیار کمى با مردم داشته باشد. لازمه تحقق این امر مهم آن است که دولت در تصحیح نگرش مردم راجع به نیروى انتظامى تلاش کند تا زمینه همکارى مردم و پلیس فراهم آید. در حال حاضر با اقدامات صورت گرفته در ایجاد زمینه هایى مناسب در ابعاد فرهنگى و تبلیغى، میزان تعامل مردم و نیروى انتظامى، افزایش چشمگیرى داشته و مهمترین اثر آن، کاهش ارتکاب جرایم و متلاشى شدن باندهاى کوچک و بزرگ بزهکارى در سطح جامعه بوده است.