چاراویماق

سابقه تاریخی

چاراویماق‌ در سال ۱۳۲۳ ش. با ۲۵۲ آبادی‌، یکی‌ از دهستان‌های‌ شهرستان‌ هشترود ضبط‌ شده‌ و در سال ۱۳۵۵ ش‌. با سه‌ دهستان‌ قوری‌چای‌، چاراویماق‌ شمالی‌ و چاراویماق‌ جنوبی‌ به‌ عنوان‌ بخش‌ آمده‌ است. در مهر ۱۳۷۹ شهرستان‌ چاراویماق‌ (به‌ مرکزیت‌ شهر قره‌آغاج‌) با دو بخش‌ و هفت‌ دهستان‌ تشکیل‌ شد. نام‌ شهرستان‌ چاراویماق‌ از دو واژه چار (چهار) و اویماق‌ (به‌ معنای‌ طایفه‌ و قبیله‌) ترکیب‌ شده‌ است. قره‌آغاج‌، مرکز شهرستان‌ چاراویماق‌ در ارتفاع‌ حدود ۱۹۲۰ متری‌ و در شصت‌ کیلومتری‌ جنوب‌ شهر هشترود واقع‌ است‌ و کوه‌ داش‌بلاغی‌ در جنوب‌ شرقی‌ آن‌ قرار دارد. این‌ شهر قدمت‌ چندانی‌ ندارد و به‌ نام‌ رودی‌ که‌ در نزدیکی‌ آن‌ جاری‌ است‌، قره‌آغاج‌ نامیده‌ می‌شود. توسعه محلات‌ قره‌آغاج‌ از دهه ۱۳۵۰ ش‌. به‌ بعد آغاز و در فروردین‌ ۱۳۷۳ به‌ شهر تبدیل‌ شد.

موقعیت جغرافیایی

شهرستان چاراویماق با وسعت ۳۲۰۸ کیلومتر مربع (۷ درصد مساحت استان) در ۱۸۰ کیلومتری تبریز واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان هشترود، از سمت شرق با شهرستان میانه، از سمت غرب با استان آذربایجان غربی و شهرستان مراغه و از سمت جنوب با استان‌های آذربایجان غربی و زنجان هم‌مرز است.

جمعیت

براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰، جمعیت شهرستان چاراویماق در حدود ۳۲۷۴۵ نفر (۰٫۹ درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان ۵۶۵۲ نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان ۵۶۵۲ نفر و جمعیت روستایی آن ۲۷۰۹۳ نفر و تعداد خانوار آن ۸۲۱۲ خانوار است.

اقلیم و آب و هوا

شهرستان چاراویماق دارای تابستان‌های معتدل و خنک و زمستان‌های طولانی و پربرف می‌باشد. ارتفاع عمومی زمین در این شهرستان از ۱۳۰۰ متر تا ۳۲۰۰ متر متغیر است. کوهستان‌ پهناور قِرْخْ بُلاغ‌/ قِرْخ‌ بولاق‌، که‌ مرز طبیعی‌ میان‌ شهرستان‌ چاراویماق‌ و شهرستان‌ میاندوآب‌ (در استان‌ آذربایجان‌ غربی‌) است‌، در جنوب‌ شهرستان‌ چاراویماق‌ امتداد دارد و تپه‌های‌ قراولخانه‌ و شیطان‌تپه‌ نیز در این‌ شهرستان‌ واقع‌ است‌.

وضعیت اقتصادی

اهالی‌ چاراویماق‌ به‌ کشاورزی‌، باغداری‌، کار در معدن‌، زنبورداری‌، مرغداری‌ و دامداری‌ اشتغال‌ دارند. از صنایع‌دستی‌ آن‌ فرش‌ با طرح‌ گل‌ ابریشم‌ که‌ صادر می‌شود، قالیچه‌های‌ بادوام‌ (برای‌ مصارف‌ محلی‌)، جاجیم‌ و گلیم‌ است. محصولات‌ عمده چاراویماق‌، گندم‌ و جو، بنشن‌، علوفه‌، تره‌بار و محصولات‌ باغی‌ است‌ . فراورده‌های‌ لبنی‌، عسل‌، گندم‌، بنشن‌، چغندرقند، دانه‌های‌ روغنی‌، انواع‌ صیفی‌، پوست‌، فرش‌ و خاک‌ صنعتی‌ کائولن‌ از صادرات‌ آنجاست. با توجه به اختصاص سهم بالای اراضی زراعی استان به این شهرستان و پتانسیل مناسب برای تولید حبوبات، غلات به ویژه گندم دیم، برخورداری از ۱۵ معدن فعال با استخراج ۹ نوع ماده معدنی و داشتن وضعیت انحصاری در استخراج برخی مواد معدنی از جمله گچ، تالک و خاک چینی کائولن، نمک آبی بسیار مرغوب و سنگ منگنز، محوریت سرمایه‌گذاری در این شهرستان به ترتیب بر پایه کشاورزی، معدن و بالاخص صنایع فرآوری معدنی است.

نقاط تاریخی ودیدنی

گوور قلعه سی (نزدیک‌ آبادی‌ اَرْزِه‌ خوران‌، در حدود ۴۷ کیلومتری‌ جنوب‌ شرقی‌ شهر قره‌آغاج)‌، محوطه‌ باستانی‌ بایزید (در حدود ۳۹ کیلومتری‌ شمال‌شرقی‌ قره‌آغاج)

جاذبه های طبیعی:

۱-چشمه اسرار آمیز پیرسقا:

چشمه آب سرد پیرسقا در دامنه کوهی موسوم به پیرسقا واقع در ۴۰ کیلومتری شهر قره آغاج و در امتداد یکی از شاخه های فرعی آیدوغمش بنام دره دربند قرار دارد. موقعیت جغرافیائی چشمه شگفت انگیز و اسرار آمیز پیرسقا با طول جغرافیایی ۳۴ ، ۵۶ ، ۴۶ شرقی و عرض جغرافیایی ۵۱ ، ۵۱ ، ۳۶ شمالی می باشد . ارتفاع محل قرارگیری چشمه از سطح تراز دریا ۲۳۱۳ متر است . درهر شبانه روز به طور متوسط چهارمرتبه آب با قدرت ۵/۰ الی ۳ لیتر در ثانیه جاری و پس از یک ساعت جریان آب بکلی قطع می شود و از این چشمه هنگام جاری شدن آب صدایی شبیه به صدای هواپیما به گوش می رسد.

تاکنون نظریه قابل قبول و قاطعی درباره این چشمه اسرارآمیز ابراز نگردیده است . این پدیده احتمالاً در اثر افزودن گاز در داخل مخزن و افزایش تدریجی فشار در مخزن و رها شدن فشار و عملکرد این پدیده به صورت پیستون یا تلمبه تخلیه می شود ،که این عقیده بر مبنای علمی محکمی استوار نیست و نمی تواند حس کنجکاوی بینندگان را ارضاء کند . آب این چشمه گوارا و قابل شرب است و مناظر اطراف چشمه بسیار دیدنی است.

اهالی روستا و روستاهای همجوار این چشمه را مقدس شمرده و اذعان دارند که آب این چشمه به روی مردم ناپاک و ستمگر باز نمی شود و داستانهایی را در جهت توجیه عقیده خویش بیان می کنند ، ریش سفیدان و افراد مسن روستا اظهار می دارند که اواخر دوره قاجاریه یکی از اربابان صولت السلطنه به مدت یک هفته در مقابل این چشمه چادر زد آب به رویش باز نشد . مردم برای رفع مشکلات و برآوردن حوائج شرعی خود به این چشمه چنگ می زنند و نذر و قربانی می کنند . صرف نظر از علت این پدیده شگفت انگیز طبیعی ، این چشمه و مناظر زیبای اطراف آن می تواند به عنوان قطب گردشگری در شهرستان و استان مطرح باشد که تاکنون ناشناخته مانده است

همچنین در قسمت بالا دست این چشمه رودخانه ای فصلی از شاخه های آیدوغمش در جریان است که در یک کیلومتری مسیر خود آبشاری بدیع و دیدنی به ارتفاع ۱۰ متر به وجود آورده ، که این آبشار سنگی یکی از بلندترین آبشار طبیعی منطقه است . که البته خود آبشار در فصول کم آبی دارای چشمه طبیعی و زیبا بوده و به خود آبشار جلوه ای خاص و زیبا می دهد .

چشمه پیرسقا

۲-چشمه آب معدنی روستای ایستی سو

این چشمه در ۲۵ کیلومتری جنوب شهرستان و در طول جغرافیایی ۰۰ ، ۰۵ ، ۴۷ شرقی و عرض جغرافیایی ۰۶ ، ۵۹ ، ۳۶ شمالی واقع شده است .چشمه مزبور در دامنه آب پخشان شمال روستای آبگرم با جریان دایمی و با دبی ۲۰ لیتر در ثانیه از دهانه چشمه جاری است . چشمه های مورد نظر در امتداد یک گسل با جابجائی افقی و در کف دشت قرار گرفته است .

۳-چشمه آبگرم منشگه

این چشمه در یک کیلومتری جنوب غربی روستای منشگه قرار دارد.

خواص فیزیکی و شیمیایی آب چشمه :

چشمه مـذکـوردرتقسیم چشمه هـای آبگـرم جـزء چشمه هـای خیـلـی گـرمHypethermal محسوب می شود . از نظر ظاهری دارای آبی کاملاً شفاف بوده و خروج سیالات زمین گرمایی همراه با قلیان گاز است و بوی H2S در کل منطقه به مشام می رسد . همچنین در حاشیه چشمه های موجود و در امتداد مجاری جریان آب ، گوگرد به صورت خالص و به رنگ زرد و یا به صورت رشته ای رسوبگذاری شده است.

۴-چشمه های آبگرم حمام

این چشمه در محل روستای حمام واقع در جنوب شرقی روستایی ایستی سو قرار گرفته است و دارای مختصات طول ۲۷ ، ۰۲ ، ۴۷ شرقی و عرض ۱۸ ، ۵۴ ، ۳۶ شمالی است . ارتفاع چشمه ها از سطح دریا حدود ۲۱۰۵ متر است . یکی از این دو چشمه آبگرم در این روستا بنام چشمه آبگرم حمام ( ۱ ) سرپوشیده بوده و دارای حوضچه ای طبیعی است و رسوبات گوگردی رشته ای به وضوح دیده می شود.

چشمه آبگرم حمام ( ۲ ) دارای حوضچه ای روباز در مظهر این چشمه است و آب آن مزه ای ترش متمایل به شیرین دارد.

خواص فیریکو شیمیایی آب چشمه :

چشمه آبگرم حمام ( ۱ ) با دمای ۴۰ درجه سانتیگراد و حمام ( ۲ ) با دمای ۳۷ درجه سانتیگراد در شرایطی که دمای محیط ۲۶ درجه سانتیگرادبوده اندازه گیری شده است جزءآبهای گرم(Homothermal ) محسوب می شوند . چشمه آبگرم حمام ( ۱ ) در مجاورت یکی از شاخه های فرعی رودخانه آیدوغمش و در ارتفاعی حدود ۱۰ متر از بستر رودخانه قرار گرفته و به صورت حمام سرپوشیده از آن استفاده می شود . بوی شدید H2S در فضای حمام به مشام می رسد و خروج آب همراه با قلیان گاز است . رسوب گذاری تراورتن در کف حوض ودیواره های مشاهده می گردد . ساختمان حمام برروی سکویی قرار دارد که دراثر رسوبگذاری تراورتن تشکیل شده است .

چشمه آبگرم حمام ( ۲ ) در قسمت میانی روستا قرار گرفته است ، آب دارای ظاهری کاملاً شفاف بوده و بدلیل توقف در داخل مخزن سیمانی اثری از خروج گاز دیده نمی شود ، همچنین در اطراف چشمه مذکور رسوبات تراورتنی مشاهده نمی شود و بوی H2S این آب به مراتب کمتر از چشمه آبگرم حمام ( ۱ ) می باشد. با وجود این که فاصله این دو چشمه از یکدیگر کمتر از دویست متر می باشد و لی تفاوتهای فاحش از نطر دمائی و ویژگیهای نظیر مزه ، رنگ و رسوبات موجود دارد.

۵-غار طبیعی و صخره ای دلیک بولاغ (حاجی آباد: این اسم را جدیدا به این روستا چسبانده اند در حالی که اسم اصلی و ترکی آن از وجود همین غار طبیعی گرفته شده است.)

این غار در ۴۶ کیلومتری جنوب شهرستان در دامنه آفتابگیر ارتفاعات “اؤکوزاؤله ن” ازکوه های تخت سلیمان واقع شده است . دهانه این غار در موقعیت جغرافیائی ۴۶ درجه و ۵۲ دقیقه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۴۹ دقیقه عرض شمالی در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریاهای آزاد قرار گرفته است . از دهانه غار آبی با دبی ۶۰ لیتر در ثانیه جریان می یابد . این غار دارای آبشار و قندیلهای بسیار زیبا و دارای اتاقک طبیعی بوده و آبشار و قندیلهای آن بسیار دیدنی و بدیع می باشد و در نوع خود بی نظیر هستند. برای ورود به این غار ابتدا سه متر از دهانه غار به طرف جنوب حرکت نموده و بعد به طرف شمال در مسیر جریان رودخانه غار در تاریکی مطلق بوسیله روشنایی همراه ،۳۵۰ متر طی کرده به محل آبشار زیبایی می رسیم . آب رودخانه غار از ۱۰ متری سرازیر شده و صدای آبشار در اینجا به قدری زیاد و هراس انگیز است که بیننده خیال می کند هواپیمای جنگی دیوار صوتی را می شکند . محل آین آبشار چنان دیدنی و بدیع است که شاید نمونه اش کمتر در کره خاکی باشد.دیواره های غار از کنگلومرا و ماسه سنگ و رسوبات دریایی تشکیل یافته و فسیلهای مختلف در لایه های آن وجود دارد.عبور از آبشار سخت ولی بسیار جالب است ، به علت سرد بودن داخل غار شبنم های نشسته در روی ماسه سنگها جلب توجه می نماید. بعد از عبور از آبشار دیگر خبری از آن نیست و به قسمت خشکی و اتاقک طبیعی غار می رسیم بعد از آبشار می توان ۳۰۰ متر غارنوردی نموده و انتهای غار به چندین دهانه غار فرعی صخره ای تنگ منتهی می گردد و باز در این قسمتها وجود چندین قندیل آهکی از سقف غار زیبایی خاصی به فضای غار بخشیده است . اگر راه ارتباطی مناسب و مطلوب برای روستاهای حاجی آباد و پیرسقا احداث گردد ، استعدادهای گردشگری ، سیاحتی منطقه شکوفا خواهد شد و عاشقان طبیعت بهره مند خواهند گردید.

۶-تپه باستانی شهردل (شره دل)

آثار مشهور در آن عبارتند از ۱- آجرهای ۲۲×۲۲ ، ۲- پاره های ظروف سفالین مربوط به دوره های بعد ازاسلام

۷-صخره های باستانی اوچ قیزلار

همچنین در روستای چرچرا ، محل معروف به اوچ قیزلار و موزاداشی و محوطه های اطراف آثار و علائم زیست انسان مشاهده می گردد در منطقه اوچ قیزلار در میان سه کوه سنگی قلعه ای با ارتفاعی حدود ۳۰ الی ۴۰ متر محوطه ای است باستانی که از روی پراکندگی سفال در سطح آن به هزاره اول ق.م تا دوره اسلامی تخمین زده و همچنین در قسمت جنوب شرقی به فاصله ۷۰۰ متری اوچ قیزلار ( سه دختران ) قبرستان اسلامی قدیمی متروکه و همچنین بنا به اظهارات اهالی وجود برج یادبود که در حال حاضر پی و آثار شکسته های آجر در اطراف دیده می شود قرار دارد .

۸-قلعه نادری

درست در روبروی روستای حاجی آباد تپه بلند نمایان است که اهالی این تپه را قلعه نادری می نامند . قلعه نادری دارای پله های حجاری شده است.

ایلات چاراویماق

ایل‌ شاهسون در دهستان‌ چاراویماق‌ جنوب‌ شرقی‌، ییلاق‌ و قشلاق‌ و در دهستانهای‌ چاراویماق‌ شرقی‌ و ورقه‌، قشلاق‌ می‌کنند. ایل‌ قره‌داغ‌ در دهستان‌ چاراویماق‌ جنوب‌ غربی‌ ییلاق‌ و در دهستان‌ چاراویماق‌ مرکزی‌ قشلاق‌ می‌کنند. طوایف‌ مستقل‌ کورانلار یا گورکانلو در چاراویماق‌ جنوب‌شرقی‌ و حیدرلو در چاراویماق‌ جنوب‌غربی‌ ییلاق‌ و حاج‌ علیلو در چاراویماق‌ مرکزی‌ قشلاق‌ دارند. طایفه‌ای‌ به‌ نام‌ موصالّی‌/ موصلی‌ ــ که‌ شیعه‌اند و زبانی‌ مختلط‌ از ترکی‌، فارسی‌ و کردی‌ دارند ــ در این‌ شهرستان‌ به‌ سر می‌برند.

تقسیمات کشوری

طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان چاراویماق دارای دو بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستان‌های چاراویماق مرکزی، چاراویماق جنوب‌غربی، ورقه و قوری‌چای شرقی) و شادیان (شامل دهستان‌های چاراویماق شرقی و چاراویماق جنوب‌شرقی)، یک نقطه شهری به نام قره‌آغاج و ۲۴۸ آبادی می‌باشد.

معادن:

معدن عظیم کائولن روستای ” ایستی سو” در منطقه جنوب غربی که تمام آن بصورت اولیه به کرج و اصفهان فرستاده می‌شود.